นิเทศ – นิเทศก์ (บาลีวันละคำ 2,006)

นิเทศ – นิเทศก์

ต่างกันอย่างไร

อ่านว่า นิ-เทด เหมือนกันทั้ง 2 คำ

(๑) “นิเทศ”

บาลีเป็น “นิทฺเทส” อ่านว่า นิด-เท-สะ รากศัพท์มาจาก นิ (คำอุปสรรค = เข้า, ลง; ไม่มี, ออก) + ทิสฺ (ธาตุ = แสดง, ชี้แจง) + ณ ปัจจัย, ซ้อน ทฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (นิ + ทฺ + ทิสฺ), ลบ ณ, แผลง อิ ที่ ทิ-(สฺ) เป็น เอ (ทิส > เทส)

: นิ + ทฺ + ทิส = นิทฺทิสฺ + ณ = นิทฺทิสณ > นิทฺทิส > นิทฺเทส แปลตามศัพท์ว่า “การแสดงออก”

“นิทฺเทส” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –

(1) นิเทศ, การบรรยายหรือพรรณนา, คุณลักษณะ, ความผิดแปลก (description, attribute, distinction)

(2) การอธิบายเชิงพรรณนาโวหาร, การอธิบายแบบวิเคราะห์โดยใช้คำถามและคำตอบ, การแปลความหมาย, การอธิบายความหมาย (descriptive exposition, analytic explanation by way of question & answer, interpretation, exegesis)

“นิทฺเทส” ในภาษาไทยใช้เป็น “นิเทศ”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“นิเทศ : (คำแบบ) (คำนาม) คําแสดง, คําจําแนกออก. (คำกริยา) ชี้แจง, แสดง, จําแนก. (ป. นิทฺเทส; ส. นิรฺเทศ).”

(คำแบบ: คำที่ใช้เฉพาะในหนังสือ ไม่ใช่คำพูดทั่วไป)

(๒) “นิเทศก์”

บาลีเป็น “นิทฺเทสก” อ่านว่า นิด-เท-สะ-กะ รากศัพท์มาจาก นิ (คำอุปสรรค = เข้า, ลง; ไม่มี, ออก) + ทิสฺ (ธาตุ = แสดง, ชี้แจง) + ณฺวุ ปัจจัย, ซ้อน ทฺ ระหว่างอุปสรรคกับธาตุ (นิ + ทฺ + ทิสฺ), แปลง ณฺวุ เป็น อก (อะ-กะ), แผลง อิ ที่ ทิ-(สฺ) เป็น เอ (ทิส > เทส)

: นิ + ทฺ + ทิส = นิทฺทิสฺ + ณฺวุ > อก = นิทฺทิสก > นิทฺเทสก แปลตามศัพท์ว่า “ผู้แสดงออก” หมายถึง ชี้ให้เห็น, สั่งสอน, แนะนำ (pointing out, teaching, advising)

“นิทฺเทสก” ในภาษาไทยใช้เป็น “นิเทศก์”

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“นิเทศก์ : (คำนาม) ผู้ชี้แจง เช่น ศึกษานิเทศก์ ธรรมนิเทศก์.”

หลักความรู้ :

คำว่า “นิเทศ” และ “นิเทศก์” คำหลักคือ “-เทศ-” มาจากรากศัพท์เดียวกัน คือ ทิสฺ ธาตุ (แสดง, ประกาศ, บอกกล่าว, ชี้แจง)

นิเทศ : ทิสฺ + ณ ปัจจัย = นิทฺเทส > นิเทศ แปลว่า การแสดง (-ศ = การ-) (supervision)

นิเทศก : ทิสฺ + ณฺวุ > อก ปัจจัย = นิทฺเทสก > นิเทศก แปลว่า ผู้แสดง (-ศก = ผู้-) (supervisor)

ประมวลความตามความหมายในปัจจุบัน :

(1) นิเทศ: กระบวนการและกิจกรรมต่างๆ ที่มุ่งให้ความช่วยเหลือ แนะนำส่งเสริม ปรับปรุง การทำงานของบุคคล กลุ่มบุคคล หรือโปรแกรมต่างๆ เพื่อพัฒนาคุณภาพของการเรียนการสอนและหลักสูตรเป็นต้น

(2) นิเทศก์: ผู้ปฏิบัติการในกระบวนการและกิจกรรมเช่นว่านั้น

…………..

ดูก่อนภราดา!

: ทำให้เห็น เป็นให้ดู อยู่ให้พิสูจน์

: ประเสริฐกว่าสอนด้วยคำพูดหมื่นแสนคำ

—————-

(ตามคำขอและความคิดของ Nathanarin Methivuthinan Phanuphatharathanavat ผู้ใช้พยัญชนะในการสะกดชื่อเปลืองที่สุด)

#บาลีวันละคำ (2,006)

9-12-60

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย