วัณโรค (บาลีวันละคำ 1,901)

23 สิงหาคม 2017 tppattaya2343@gmail.com

วัณโรค

อ่านว่า วัน-นะ-โรก

แยกศัพท์เป็น วัณ + โรค

(๑) “วัณ”

บาลีเป็น “วณ” (วะ-นะ) รากศัพท์มาจาก วณฺ (ธาตุ = ทำลายอวัยวะ) + อ ปัจจัย

: วณฺ + อ = วณ แปลตามศัพท์ว่า “ผู้ทำลายร่างกาย”

“วณ” (ปุงลิงค์ และนปุงสกลิงค์) หนังสือ ศัพท์วิเคราะห์ ของ พระมหาโพธิวงศาจารย์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙, ราชบัณฑิต) แปลไว้ว่า แผล, บาดแผล, ฝี

พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปลไว้ว่า a wound, sore (แผล, บาดแผล)

บาลี “วณ” สันสกฤตเป็น “วฺรณ”

สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน บอกไว้ว่า –

“วฺรณ : (คำนาม) ฝี; แผล, บาดแผล; a boil; a wound.”

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วณ-, วณะ : (คำนาม) แผล, ฝี. (ป.; ส. วฺรณ).”

(๒) “โรค”

บาลีอ่านว่า โร-คะ รากศัพท์มาจาก รุชฺ (ธาตุ = เสียดแทง, ทำลาย) + ณ ปัจจัย, ลบ ณ, แผลง อุ ที่ รุ-(ชฺ) เป็น โอ (รุชฺ > โรช), แปลง ชฺ เป็น ค

: รุชฺ + ณ = รุชณ > รุช > โรช > โรค แปลตามศัพท์ว่า (1) “อาการที่เสียดแทง” (2) “อาการที่ทำลายอวัยวะน้อยใหญ่” หมายถึง ความเจ็บป่วย, ความไข้ (illness, disease)

ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“โรค, โรค– : (คำนาม) ภาวะที่ร่างกายทํางานได้ไม่เป็นปรกติเนื่องจากเชื้อโรคเป็นต้น. (ป., ส.).”

วณ + โรค = วณโรค > วัณโรค แปลตามศัพท์ว่า “โรคอันเกิดจากแผล” หรือ “โรคอันเกิดจากฝี”

ในคัมภีร์บาลียังไม่พบศัพท์ “วณโรค” ตรงตัวเช่นนี้

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

“วัณโรค : (คำนาม) โรคชนิดหนึ่งเกิดที่ปอดเป็นต้น ทำให้ร่างกายทรุดโทรมเสื่อมไปตามลำดับ, โบราณเรียกวัณโรคปอด ว่า ฝีในท้อง.”

พจนานุกรม สอ เสถบุตร บอกว่า “วัณโรค” ภาษาอังกฤษว่า tuberculosis

พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี แปล tuberculosis เป็นบาลีว่า kāsaroga กาสโรค (กา-สะ-โร-คะ) แปลว่า โรคคือการไอ, โรคอันเกิดจากการไอ (ไอเรื้อรัง)

…………..

อภิปราย :

คำแปล tuberculosis เป็นบาลีบอกให้รู้ว่า อาการที่ปรากฏของ “วัณโรค” คือการไอ

เมื่อก่อนนี้ใครไอบ่อยๆ ไอเรื้อรัง จะถูกสันนิษฐานไว้ก่อนว่าเป็น “วัณโรค”