เวภาระ (บาลีวันละคำ 4,187)

เวภาระ

หนึ่งในเบญจคีรี

…………..

เบญจคีรี คือภูเขา 5 ลูกที่ตั้งอยู่รอบเมืองราชคฤห์ ได้แก่ ภูเขาเวภาระ ปัณฑวะ เวปุลละ คิชฌกูฏ และ อิสิคิลิ 

…………..

“เวภาระ” เขียนแบบบาลีเป็น “เวภาร” อ่านว่า เว-พา-ระ รากศัพท์มาจาก วิ (คำอุปสรรค = วิเศษ, พิเศษ, แจ้ง, ต่าง) + ภา (ธาตุ = รุ่งเรือง) + อร ปัจจัย, แปลง อิ ที่ วิ เป็น เอ (วิ > เว)

: วิ + ภา = วิภา + อร = วิภาร > เวภาร (ปุงลิงค์) แปลตามศัพท์ว่า “ภูเขาที่รุ่งเรืองเป็นพิเศษ”

ขยายความ :

“เวภาร” บาลีอ่านว่า เว-พา-ระ ในภาษาไทยเขียนเป็น “เวภาระ” เป็นชื่อภูเขาลูกหนึ่ง นักเรียนนักธรรมและบาลีไทยมักเรียกเป็น “เวภารบรรพต” (เว-พา-ระ-บัน-พด) แปลว่า “ภูเขาเวภาระ”

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต บอกไว้ดังนี้ –

…………..

เวภารบรรพต : ชื่อภูเขาลูกหนึ่งในภูเขาห้าลูก ที่เป็นดุจคอกล้อมกรุงราชคฤห์

…………..

ภูเขา “เวภาระ” หรือเวภารบรรพต ยังเกี่ยวข้องกับพุทธประวัติอีก ที่ควรรู้คือ ถ้ำสัตตบรรณคูหาอันเป็นสถานที่ทำปฐมสังคายนาก็เป็นถ้ำในภูเขา “เวภาระ” นี้ ดังที่พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ฯ สรุปความไว้ดังนี้ –

…………..

สัตตบรรณคูหา : ชื่อถ้ำที่ภูเขาเวภารบรรพต ในกรุงราชคฤห์ เป็นที่พระพุทธเจ้าเคยทรงทำนิมิตต์โอภาสแก่พระอานนท์ และเป็นที่ทำสังคายนาครั้งแรก.

…………..

แถม :

ที่เมืองราชคฤห์มีแหล่งน้ำชื่อ “ตโปทา” น้ำร้อนอยู่เสมอ ทำไมน้ำจึงร้อน คัมภีร์อรรถกถาเล่าถึงสาเหตุไว้และเกี่ยวข้องกับภูเขา “เวภาระ” ด้วย 

ข้อความในคัมภีร์เป็นดังนี้ –

…………..

เวภารปพฺพตสฺส  กิร  เหฏฺฐา  ภุมฺมฏฺฐกนาคานํ  ปญฺจโยชนสติกํ  นาคภวนํ  เทวโลกสทิสํ  มณิมเยน  ตเลน  อารามุยฺยาเนหิ  จ  สมนฺนาคตํ  ฯ

ว่ากันว่าภายใต้ภูเขาเวภารบรรพตมีพิภพนาค เป็นนาคจำพวกอาศัยพื้นแผ่นดิน พิภพนาคนั้นกว้างยาวประมาณ 500 โยชน์ รื่นรมย์ปานเทวโลก พื้นพิภพเป็นแก้วมณี มีสวนและอุทยานพรั่งพร้อม

ตตฺถ  นาคานํ  กีฬนฏฺฐาเน  โส  มหาอุทกรหโท  ฯ  

มีห้วงน้ำขนาดใหญ่เป็นที่เล่นของพวกนาคอยู่ในนาคพิภพนั้น 

ตโต  ตโปทา  นาม  นที  สนฺทติ  กุถิตา  อุโณฺหทกา  ฯ 

แม่น้ำชื่อตโปทาไหลมาแต่ห้วงน้ำนั้น เป็นน้ำร้อนเดือดพล่าน

กสฺมา  ปน  สา  เอทิสา  ชาตา  ฯ  

ทำไมแม่น้ำตโปทาจึงร้อนเช่นนั้น?

ราชคหํ  กิร  ปริวาเรตฺวา  มหาเปตโลโก  ฯ  ตตฺถ  ทฺวินฺนํ  มหาโลหกุมฺภินิรยานํ  อนฺตเร  อยํ  ตโปทา  อาคจฺฉติ  ฯ  

ว่ากันว่ามีมหาเปตโลกอยู่รอบกรุงราชคฤห์ แม่น้ำตโปทาไหลผ่านมาในระหว่างมหาโลหกุมภีนรก 2 แห่งในมหาเปตโลกนั้น

ตสฺมา  สา  กุถิตา  สนฺทติ  ฯ 

เพราะเหตุนั้น แม่น้ำตโปทาจึงเป็นน้ำร้อนไหลมา

ที่มา: ปปัญจสูทนี ภาค 3 หน้า 777 (มหากัจจานภัทเทกรัตตสุตตวัณณนา)

…………..

ดูก่อนภราดา!

: เราไม่จำเป็นต้องเชื่อคัมภีร์

: แต่เราก็ไม่จำเป็นต้องทะเลาะกับคัมภีร์

…………………………….

ภาพประกอบ: สัตตบรรณคูหาที่ภูเขา “เวภาระ”

…………………………….

#บาลีวันละคำ (4,187)

29-11-66

…………………………….

ดูโพสต์ในเฟซบุ๊กของครูทองย้อย

…………………………….